Eerder schreef ik al dat het hier een beetje druk is… natuurlijk met het knuffelen van Noï 🥰 (en Zayah zodat ze niet jaloers hoeft te worden 🥰). Maar ook met de voorbereidingen voor Seizoen 2024 van de tuinderij! En dan komt nu ineens alles tegelijk; Oogsten, Groentebedden opruimen en winterklaar maken, Nieuwe groentebedden en fruit rijen maken op de plek waar eerst bos en woestenij was… Dit komt niet nu ineens aan de orde, ik ben hier al vanaf het begin van het jaar mee bezig. Hierbij dan eindelijk het hele proces, waarmee de cirkel dan ook weer rond is ♾️
Let op: dit is lang blog geworden… 😉
Groenbemesters zaaien
Na het oogsten van gewassen worden groentebedden opgeruimd en klaar gemaakt voor een nieuw gewas. Als er hetzelfde seizoen niet een nieuw gewas voor consumptie meer mogelijk is, dan wordt zo’n bed ingezaaid met groenbemesters. Dit zijn uiteenlopende gewassen die kort gezegd voedingsstoffen aan de bodem toevoegen, direct en indirect (en daarom als ‘mest’ aangeduid worden). Het voordeel van groenbemesters nog even belicht:
- groenbemesters leveren dus voedingsstoffen aan de bodem in de vorm van organische stof en (spoor)elementen waaruit de plant is opgebouwd;
- en het bodemleven wordt hiermee gevoed doordat levende planten via de wortels voedingsstoffen met het bodemleven uitwisselen;
- en bepaalde groenbemesters halen ook nog eens stikstof uit de lucht, zoals ook al eerder beschreven;
- daarnaast houden deze groenbemesters de bodem altijd bedekt zodat deze beschermd is tegen erosie;
- en zo spoelen voedingsstoffen die noodzakelijk zijn voor komende gewassen ook niet weg uit de bodem en wordt het oppervlakte water en grondwater niet onnodig vervuild daarmee;
- last-but-not-least: groenbemesters onderdrukken onkruid!
Het inzaaien van groenbemesters is dus een serieuze aangelegenheid hier 😉
De groentebedden met peulen waren het eerste ‘klaar’ en in het teeltplan had ik in deze bedden nog geen opvolgend gewas voor consumptie gepland.
Het opruimen van bedden start met het ‘klepelen’ (maaien en hakselen tegelijk) van de planten die nog op de bedden staan:
Zoals je ziet blijft er dan een fijn gehakte groene massa op de bedden achter. Dit wordt ter plekke ‘gecomposteerd’, door het reeds actieve bodemleven 🪱🐛🪲🦠.
Na het klepelen heb ik de ‘rotorkopeg’ met de 2-wieltractor over deze bedden heen gehaald. Net als bij het aanleggen van nieuwe bedden worden hiermee gehakselde gewasresten in de grond in gewerkt en wordt tegelijk een mooi zaaibedje gemaakt, waarin groenbemesters goed kunnen ontkiemen. Dit apparaat (rotorkopeg) zorgt voor een zogenaamde ‘Niet Kerende Grondbewerking’ waardoor zo veel mogelijk bodemleven kan blijven leven.
Hierna kon gelijk ingezaaid worden. In dit geval waren het enkele mixen die ik ‘breedwerpig’ gezaaid heb.
Iets meer dan een maand later waren deze groenbemesters goed opgekomen en flink gegroeid:
In dit geval waren ook weer nieuwe peulen opgekomen, omdat ik iets te veel zaad had laten liggen bij het oogsten en opruimen van deze bedden…
Zaaitest Groenbemesters
Hierna heb ik een andere methode getest voor het inzaaien van groenbemesters. Namelijk door het zaaiapparaat hiervoor te gebruiken:
De aanleiding hiervoor was dat ik bij eerdere (breedwerpige) zaai sessies veel te veel zaad gebruikte en er sprake was van een ongelijkmatige opkomst. Breedwerpig zaaien is nog niet zo eenvoudig… Die gelijkmatigheid is vooral van belang om de grond echt goed bedekt te houden en iedere stukje optimaal te benutten (en onkruid geen ruimte te geven).
Met het zaaiapparaat heb ik in de vrijgekomen aardappelbedden verschillende granen als groenbemesters ingezaaid (Haver en Rogge):
En, werkt dit?
Zoals je kunt zien is de opkomst hiermee behoorlijk gelijkmatig en heb ik ook niet meer zaad gebruikt dan noodzakelijk was. Daarbij worden de bedden bijna geheel bedekt, al 1 maand na zaaien. Kortom: test geslaagd!
Welke Groenbemesters worden gebruikt in welke volgorde
In de voorbeelden hiervoor zie je de nodige verschillen tussen de groenbemesters die hier worden ingezet. Dit is afhankelijk van het gewas dat ervoor geteeld werd en het gewas dat erna komt. Het gaat nu te ver om de gehele teeltwisseling hier uit te leggen (dat is voor een apart / later blog). Deze mixen en volgorde hanteer ik in ieder geval (gewas > groenbemesters):
- Vroege aardappel > Japanse haver en klaver mix (hierna komen dan peulen)
- Late aardappel en zoete aardappel > Winterrogge en klaver mix (hierna volgen ook peulen)
- Erwt > Klaver mix (hierna volgen kolen)
- (overige) Peulen > Wikke, eventueel met Japanse haver erbij (hierna volgen ook kolen)
- Kolen > Witte klaver ((hierna volgen bladgewassen)
- Bladgewassen > Winterrogge en klaver mix (hierna volgen wortel/knol gewassen)
- Wortel/Knol > Veldboon met een beetje winterrogge erbij (hierna volgen weer aardappels en ook zoete aardappel)
De klaver mix stel ik samen uit witte klaver, rode klaver en luzerne 🍀🍀🍀
De gedachte en het nut achter deze volgorde is:
- dat dit qua timing goed uitkomt;
- dit optimaal is voor de bemestingsbenodigdheden van het volgende gewas;
- dit optimaal is voor de bodemstructuur (bijvoorbeeld granen na aardappels en wortel/knol gewassen die deze structuur kunnen herstellen na het oogsten van 🥔, 🍠, wortels en knollen);
- dit optimaal is voor het minimaliseren van onkruiddruk.
Vooral de grote diversiteit en variatie is cruciaal hierin. Dit maximaliseert de voedingsstoffen die hierdoor aan de grond kunnen worden toegevoegd (onder andere doordat al die verschillende planten op verschillende dieptes wortel en verschillende voedingsstoffen zelf nodig hebben en uit lucht en bodem halen). Ook voorkomt dat ‘plagen’ zich te goed kunnen vestigen en het bodemleven maximaal in balans blijft.
Hierover later ongetwijfeld meer en in detail 😉
Het Grote Opschalen van de Tuinderij
Het doel voor 2023 was leren, oefenen en testen. ‘Learning by doing’ dus. De grond leren kennen en de productie echt in de vingers kunnen krijgen (in plaats van naar school gaan 😎). Dat begon op ongeveer 1/3e deel van wat uiteindelijk de gehele tuinderij zou beslaan. Uiteindelijk, is het idee, om 120 groentebedden in productie te hebben. In 2023 ben ik gestart met 38 bedden. Voor Seizoen 2024 gaan we flink opschalen naar 90 bedden. Er moesten dus 52 bedden bij ‘gemaakt’ worden.
En zo ziet dat er dan ongeveer schematisch uit:
De lichtgroene bedden op deze ontwerpen zouden het totaal op 120 bedden moeten gaan brengen. Die zullen iets anders gepositioneerd worden, daarover gelukkig pas heel veel later meer (ergens in de voorbereiding naar 2025 denk ik 😊).
De tussenliggende fruit rijen zullen ook reeds voorbereid worden op aanplant van aanvullende fruitbomen en -struiken.
Nieuwe stukken Tuinderij ontginnen – de aanpak
Ofwel: Ploegen of Zwoegen deel 2, het langverwachte vervolg… De meeste van deze bedden / fruit rijen komen namelijk terecht op plekken waar nog een stuk woestenij was; bos, bramen, graspollen…
Dit moest er dan ook achtereenvolgens gebeuren:
- Struiken terugsnoeien
- Bos kappen
- Wortel onkruiden uit de grond halen
- Grond voorbereiden tot zaaibed
- Bedden maken
- Bemesting
- Nieuwe bedden inzaaien met groenbemesters
Die groenbemesters moeten voor een bepaald moment gezaaid worden om nog tot afdoende groei te kunnen komen om daadwerkelijk als groenbemester te kunnen fungeren. Dit alles had dan ook wel een serieuze deadline (eind september). Om dit te kunnen realiseren heb ik de nieuw te ontginnen stukken in 3 delen opgeknipt: 1. Noord Oost (de gele bedden boven de paarse bedden), 2. Noord West (de hoek het verst van ons huis vandaan), 3. West (het onderste blok gele bedden).
Bramen bos al eerder gesnoeid
De voorbereidingen hiervoor waren al gestart in februari. Dit begon met het ‘opruimen’ van een bramenbos:
Om deze bramen en de pitrus pollen (hardnekkig gras…) geen kans te geven om sterker terug te komen en in plaats daarvan uit te putten, is dit stuk sindsdien telkens sterk terug gemaaid.
Start ontginnen op het Noordoostelijk deel van ons perceel
Zoals gezegd startte dit (helaas) met het kappen van een bos… Het stukje grond waar we wonen was jarenlang verwaarloosd voordat wij ons hier vestigden. Hierdoor was dit uit zichzelf veranderd van een schraal grasland in een bos in wording. Prachtig hoe de natuur dit uit zichzelf doet. Zo hadden een groot aantal ‘pionier’ bomen zich gevestigd op ons stukje (vooral wilg en ook de nodige berken). Helaas moesten deze nu dus deels wijken voor nieuwe groentebedden en rijen met fruit. We hebben gelukkig al meer bomen aangeplant dan we zouden moeten rooien (zoals in de tiny haag, de niet-zo-tiny haag en natuurlijk de fruitbomen).
Half juni ben ik hier mee gestart:
De gehakselde takken en blad worden verwerkt tot compost, waarover later een apart nieuw blog. Dikkere takken en stammen blijven over om te verwerken tot brandhout.
Vervolgens de Stronken verwijderen
Dat werd ook handwerk:
Dit resulteerde in een soort gatenkaas / maanlandschap. Hierna heb ik de gaten opgevuld om een vlak terrein te krijgen:
Wortelonkruiden verwijderen – poging 1
Bij het ontginnen van de eerste groentebedden in 2022 nam het verwijderen van wortelonkruiden (kweekgras, winde, brandnetel en braam) de meeste tijd in beslag. Met deze ervaring en de hoeveelheid werk in het vooruitzicht heb ik dit jaar voor een andere aanpak gekozen, namelijk door de grond ondiep (tot 5 centimeter) te bewerken met de rotorkopeg.
Dit apparaat draait messen verticaal rond door de grond. Hiermee worden ‘kluiten’ klein gemaakt en de grondstructuur verbetert. In dit geval hoopte ik ook dat wortel onkruiden kapot gemaakt zouden worden, zodat ik die makkelijker zou kunnen opruimen. Dat deze wortelonkruiden hier niet tegen bestand zijn bleek wel bij het schoonmaken van de rotorkopeg:
Hierna heb ik met een hark de stukgemaakte wortels geprobeerd weg te halen. Dit is slechts deels gelukt, waarschijnlijk vanwege de ondiepe grondbewerking.
Ik heb dit stuk vervolgens even braak laten liggen om nieuwe onkruidzaden te laten ontkiemen en wortel onkruiden terug te zien komen (liever niet natuurlijk). De grond wil altijd begroeid blijven, dus het was niet lang wachten totdat dit hele stuk weer begroeid was.
Nieuwe bedden (schoon)maken en bemesten in stappen
Onkruid zal er altijd zijn… in meer of (liefst) in mindere mate 😉 Door dus met de volgende stap van ontginnen: bedden maken!
Hiervoor wilde ik eerst de grond los woelen met de woelvork. Die was tijdens het ontginnen in 2022 kapot gegaan en ook een herstelpoging heeft niet lang mogen niet baten. Door met een nieuwe woelvork, deze is voor kleinschalige, intensieve groenteproductie immers onmisbaar:
Hierna was het alsnog nodig om met de hand het opgekomen onkruid te verwijderen:
Nieuwe bedden inzaaien met groenbemesters
Direct na het (schoon)maken van de bedden worden deze ingezaaid, om onkruiden geen voorsprong te geven.
Vervolgens is dit een kwestie van herhalen:
Hiermee was deel 1 van het ontginnen achter de rug! Namelijk 12 nieuwe bedden (6 extra rijen) aan de Noordoost kant van ons perceel.
Ontginnen Noordwestelijk deel
Dit leek dan een kwestie van dezelfde stappen herhalen voor de volgende 2 stukken die ontgonnen moesten worden. Wel met de nodige aanpassingen, vanwege voortschrijdend inzicht, een deadline die steeds dichterbij komt en andere condities (meer braam en meer bomen dan in het Noordoostelijk deel…):
Op basis van de eerdere ervaring heb ik dit deel nu op de diepste stand van de rotorkopeg (zo’n 10 centimeter diep) bewerkt. Dit is alsnog niet zo diep als ploegen (normaal gesproken zo’n 30 centimeter diep) en werkt de bodemlagen niet ondersteboven. Hierna kon ik nog veel meer wortelonkruiden met de hard (en de hand) van dit nieuwe stuk verwijderen.
Nu maar gelijk bedden maken en inzaaien om onkruid geen kans te geven en onnodig extra werk te besparen:
En daarmee was ook het Noordwestelijk deel van de tuinderij ontgonnen!
Laatste loodjes, het ontginnen van het Westelijk deel
Weer een kwestie van herhalen en versnellen waar mogelijk…
Al de stronken en wortels worden langs de haag gelegd om langzaam maar zeker te verteren tot voedingstoffen voor alles wat daar leeft en groeit:
Die wal / haag biedt ruimte en voeding voor de planten eromheen en het dierenleven dat kan helpen op de tuinderij (kikkers, egels, vogels, mollen zelfs), in plaats van dit weg te gooien proberen we zo alles te benutten wat er op ons erf groeit.
En dus klaar met ontginnen! 😅 Dat wil zeggen, voor seizoen 2024 😉 Komend jaar zal ik nog enkele bedden (30 bedden, dus 15 van zulke rijen) erbij maken, zodra ik de juiste plek daarvoor bepaald heb.
En nu?
Nu mogen de groenbemesters hun belangrijke werk gaan doen! En dat help ik nog graag een handje:
Zo liggen de nieuwe bedden er nu ook bij:
Een deel van deze groenbemesters (de Japanse haver) zal bij vorst afsterven. De andere soorten (klavers, wikke, veldboon, rogge) zullen de winter overleven, aangezien ze op tijd gezaaid zijn (vandaar de deadline…), zullen na de winter gewoon doorgroeien en tijdens de winter de bodem voeden en beschermen.
Zoals je op de foto’s kan zien is er alsnog het nodige hardnekkige onkruid terug gekomen (inmiddels is dit vooral zuring met ferme penwortels), dus zal het nodige onkruid wieden komende tijd ook gewoon doorgaan om seizoen 2024 echt schoon en efficient te kunnen beginnen.
Hiermee houdt het blog op 😉, het werk nog niet. Het resterende brandhout moet nog gezaagd en opgeslagen worden, onkruid wieden dus en ook de fruit rijen behoeven nog aandacht en voorbereiding om over de winter in te kunnen planten met fruit. Daarnaast moeten de laatste bestaande bedden, waarin nu nog gewassen groeien om te oogsten, nog met groenbemesters worden ingezaaid. En alle gehakselde wilgen moeten nog tot compost verwerkt worden. Dat is ook heel karwij en apart verhaal, dat komt in een volgend blog weer aan de orde… Nu is het even tijd voor rust, vooral na het schrijven van dit lange verhaal 😉 Wordt vervolgd! ♾️
veel werk!! wordt mooi!
Ik ben er *stil* van. Heel anders dan, zoals ik, een boterham achter een beeldscherm verdienen. Goed, hoor!