De afgelopen jaren hebben we in Nederland (en grote delen van de rest van de wereld 🌍) behoorlijke droogte meegemaakt. Vooral in de zomers, met ‘pieken’ (of juist dalen) in de zomer van 2018 en afgelopen zomer weer. Ook voor komende zomer(s) wordt er weer droogte verwacht, vanwege weinig sneeuwval in de alpen en rivieren die al op een lager dan normaal niveau staan.
Voor jong plantgoed (boompjes / struiken) is de nummer 1 uitval in de eerste jaren een tekort aan water. Al het fruit dat we hebben uitgeplant en natuurlijk ook de haag zullen zodoende komende zomer naar verwachting ‘beregend’ moeten worden om uitval te voorkomen. Ook de groenten die we voor ogen hebben zullen op kritieke momenten water moeten krijgen om tot een oogst te kunnen komen. Zo hebben bepaalde zaden (zoals wortel 🥕) continu een natte omgeving nodig, voor weken achtereenvolgens, om goed te ontkiemen. En vrijwel alle groenten hebben water nodig om voedingsstoffen uit de grond op te kunnen nemen en te kunnen groeien.
Nu hebben we al de nodige maatregelen genomen om verlies van water te beperken. Zoals het planten van groenbemesters waarmee organisch materiaal aan de grond wordt toegevoegd en de grond bedekt blijft zodat er minder water uit de grond verdampt. Mogelijk / naar verwachting gaat dit niet genoeg zijn… Tijd nu dus voor actie! En dat is in dit geval het aanleggen van een irrigatie systeem. In dit blog de uitleg, en zoals jullie gewend zijn de vele foto’s, van het aanleggen van de irrigatie infrastructuur op Onze Tiny Boerderij.
Toekomstbestendig irrigatie systeem
Het uiteindelijke doel is om zoveel mogelijk water op te slaan in tijden van overvloed ⛈️🌊. Zoveel mogelijk in de bodem, door deze continu begroeid te houden, veel organisch materiaal toe te voegen (compost, groenbemesters) en de structuur goed te houden (niet ploegen, geen zware machines over het land heen, lucht geven aan de grond). Daarover later meer! Daarnaast is het idee om zoveel mogelijk water op te slaan. In tanks of zelfs een vijver. Daar is het nodige werk en vergunningen voor nodig. We slaan liever geen put op ons terrein, omdat we al last hebben van bodemdaling door grondwater onttrekking in de omgeving.
Dat betekent dat we op dit moment alleen nog maar water uit de waterleiding kunnen gebruiken. Dit wordt in Drenthe ook opgepompt uit de grond, je mag verwachten dat dit op een zorgvuldige manier gebeurt. Gelukkig zit er geen chloor in ons leidingwater, dus kunnen we in geval van nood dit water gebruiken voor irrigatie van groenten en planten. Het irrigatie systeem dat we gaan aanleggen moet dus zowel op de waterleiding aangesloten worden, als later op regenopvang voorzieningen.
Om dit systeem echt toekomst proof en daarmee zo duurzaam mogelijk te maken, moet dit lang mee kunnen gaan, liefst vorstvrij aangelegd worden en in ieder geval makkelijk afgetapt kunnen worden voor strenge vorst. Daarnaast is het fijn als het leidingwerk niet in de weg ligt voor het bewerken van groente bedden. Met al deze ‘wensen’ hebben we voor een systeem gekozen van tyleen leidingen met een grote diameter die nagenoeg vorstvrij in de grond gelegd wordt (dwz, 45cm diep in plaats van de echte vorstvrij diepte van 60cm onder maaiveld) en alsnog af te tappen is in geval van (strenge) vorst (in de winter is de irrigatie uiteraard niet nodig).
Ontwerp irrigatie systeem en bestellen onderdelen
Na het nodige research ben ik, zoals gewoonlijk, gestart met een ontwerp van de hoofdleiding voor irrigatie, ook om precies te kunnen bepalen welke onderdelen nodig zijn:
Vanuit het huis (de bijkeuken, waar de douche en wasmachine aansluiting zitten en dus waterleiding loopt), zal deze via de schuur naar een hoofdleiding midden over het erf lopen, onder het centrale gangpad tussen de groente bedden en fruit rijen. Bij iedere fruitrij komt dan een aftappunt / kraan om verschillende irrigatie middelen aan de sluiten en apart te kunnen bedienen. Ook wordt er gelijk een kraan in de kweekkas gemonteerd voor het watergeven daar (al gebruik ik het liefst regenwater, zeker op opkweek van eigen stekjes).
Hiermee was het eenvoudig om in 1x alle benodigdheden in precieze aantallen te bestellen:
Aansluiting aan waterleiding in huis
De echte start van de aanleg was binnenshuis, terwijl het buiten vroor, met het creëren van de aansluiting aan de bestaande waterleiding van het huis. De wasmachine aansluiting zit precies naast de plek waar ik door de muur naar de tuin toe kan om onder de grond met tyleenslang verder te kunnen gaan.
Nu ik hier toch bezig ben heb ik gelijk de waterslag demper (ronde ding onderin beeld) gemonteerd die ik nog had liggen (ooit gekocht om aan te sluiten in Rotterdam, nooit van gekomen 😉). Wel zo handig naast de wasmachine aansluiting… Omdat de leiding buiten nog niet voltooid is heb ik voor de zekerheid de kraan voor de irrigatie met een tie-rips vastgezet. Met deze kraan kan de irrigatie buiten aan en uit worden gezet zonder de hoofdaansluiting uit te hoeven zetten en kan hier tevens afgetapt worden voor de winter / vorst.
Maten uitzetten en start graven!
Tijd dus om naar buiten te gaan. Eerst is de locatie van de leiding uitgemeten en uitgezet op het land:
Op de middenlijn van ons erf komt ook precies het centrale pad tussen de fruitrijen en groentebedden, om zo efficiënt mogelijk te kunnen werken. Dit maakt de bedden namelijk (aan beiden kanten) precies even lang, dus past al het materiaal overal op en is ieder bed gestandaardiseerd qua afmeting en volume (en dus het aantal plantjes / oogst dat er vanaf kan komen). De hoofdleiding voor de irrigatie komt precies onder de rand van dit pad te liggen, dus 45cm vanuit het midden.
Al snel bleek niet de nachtvorst een probleempje bij het graven, maar de enorme hoeveelheid bouwpuin die in de grond ligt… van 20cm tot 40cm diepte ligt, zeker in het beginstuk naast de kruidentuin, een enorme hoeveelheid bouwpuin… kapotte stoeptegels, dakpannen, piepschuim, glas, ijzer, bakstenen, plastic, noem maar op.
Vervolgens kwam in de nodige bomen tegen, die ik niet voor deze klus wilde rooien…
Dat lukte aardig met de grondboor (dank wederom / nogmaals buurman! 🙏). Die boom gaat uiteindelijk mogelijk alsnog weg, dan ligt de hoofdleiding voor irrigatie in ieder geval nog altijd op de definitieve plek. Daarna was het een kwestie van meters maken:
Voortschrijdend inzicht – Ontwerp aanpassen en weer doorgraven
Vervolgens was het tijd om de greppel naar het huis toe te graven, op het laatst zodat de dames (Cindy, Donna en LouLou) er in ieder geval zo weinig mogelijk last van zouden hebben. De hoek om dus bij de kruidentuin zoals ontworpen:
Hier stuitte ik op stukken beton / oude fundering… Dat zorgde ervoor dat ik het verloop van de leiding nog eens kritisch ging bekijken en dit verloop ging heroverwegen. Te meer omdat ons perceel naar achteren toe afloopt bleek het bij nader inzien sowieso nodig om het verloop van de irrigatie op dit punt te veranderen.
Om de leiding te kunnen aftappen moet deze dus in het geheel of afschot liggen. Dat was met het eerste ontwerp niet mogelijk… en is dus aangepast:
Zie hier het verplaatsen van de horizontale blauwe lijn. In het oude ontwerp zou het deel dat naar de kas toe gaat altijd vol met water blijven staan en niet zomaar afgetapt kunnen worden. Dat is in het nieuwe ontwerp wel het geval! Bijkomend voordeel is dat er minder materiaal voor nodig is (dat wil zeggen: minder koppelingen onder de grond). Het nadeel is dat ik dwars door de kippenren heen moet… sorry dames 🐔🐓!
Eerst maar weer het stuk dat ik onnodig gegraven had dicht gegooid en opnieuw betegeld (met hulp van Cindy 🙏):
Door ren en schuur heen graven
Gelukkig zijn de dames (Donna & LouLou) vooral erg nieuwsgierig, dus leken ze geen last te hebben van het overhoop gooien van hun woon- en speelgebied:
De laatste stap was om door de schuur heen te graven. Hier kon ik gelijk starten met het aanleggen van de tyleenslang en dus ook weer de greppel direct hierna dicht maken:
Tyleenslang aansluiten
Hierna kon dus gelijk de irrigatieleiding aangesloten worden:
In dit stuk heb ik ook een gelijk een terugslagklep gemonteerd, zodat water nooit terug kan stromen de waterleiding in. Dit is uiteraard absoluut niet de bedoeling, zeker niet als de irrigatie leiding vanuit wateropslag gevoed gaat worden. De leiding kan wel met een kraan afgesloten worden, dit is voor extra zekerheid / veiligheid.
Hier gaat de tyleenslag van 25mm diameter naar 32mm (ter vergelijk: de koperen waterleiding in huis is 15mm). Dit komt omdat we een grote afstand moeten overbruggen (50m naar achteren) en met een dikkere diameter er minder sprake is van weerstand in de leiding. Zo kan de druk in de leiding beperkt blijven en het water toch efficiënt een grote afstand overbruggen. Daarnaast is het de bedoeling, zoals in de inleiding geschreven, dat we wateropvang (via een pomp) op dit systeem aansluiten. Dan is een dikke diameter voor de hoofdleiding ook geen overbodige luxe.
Op de foto hierboven zie je rechts een eerste aftappunt en onder een afsluiter waar ik later deze hoofdleiding ook naar de voorkant van het erf kan doortrekken en/of de wateropvang / waterpomp op kan aansluiten. Toekomstbestendig zoals ontworpen.
Het aftappen van de leiding voor de vorst zal wel goed gepland moeten worden, het water in de greppel moet dan lager staan dan op deze foto het geval. Dat wordt een kwestie van goed timen…
Greppel dicht, deels
Inmiddels begint de planning wat complexer te worden en komen er verschillende werkzaamheden op de tuinderij parallel te lopen. Zo moest een deel van de greppel dicht om groente bedden te kunnen gaan aanleggen:
Hierover in een volgend blog meer! De rest van de greppel blijft nog even open om eerst druk op de waterleiding te zetten en te zien dat deze waterdicht is, alvorens de greppel helemaal dicht te gooien.
Eerst nog aftappunten / kranen aanbrengen
Zoals uit het ontwerp blijkt komt bij iedere fruitrij een aftappunt / kraantje van waaruit ik vervolgens verschillende irrigatie systemen / beregeningssystemen op kan aansluiten.
Deze paaltjes had ik nog ik nog liggen van de pergola die Broer en Pa bij mijn huis in Rotterdam hebben geplaatst. Met de grondboor en moker zitten deze zo in de grond en zullen een groot aantal jaren mee kunnen. Op de kop is een punt gezaagd om daar geen regenwater te verzamelen, dat het hout kan aantasten, maar in plaats daarvan naar beneden stroomt.
Als laatste zijn de kranen gemonteerd. Bij iedere fruit rij en bij de kruidentuin zijn nu kraantjes om apart te kunnen gebruiken voor uiteenlopende irrigatie doeleinden:
Waterkraan open 🤞 Greppel dicht en Vervolg
Vervolgens is het tijd om de waterkraan open te zetten en te kijken of het systeem zonder lekkages aangelegd is! De uitkomsten daarvan bewaren voor een ander blog 😉 of post op instagram / facebook. Niet om het onnodig spannend te maken, meer omdat we de kraan pas aanzetten als er geen vorst meer voorspeld is (nu hebben we dit water nog niet nodig en is er genoeg ⛈️🌦️).
De greppel kan dus ook nog even open blijven totdat we het systeem hebben kunnen testen en zeker weten dat de koppelingen (in de greppel, dus uiteindelijk onder de grond) ook waterdicht zijn.
Daarmee nu toch al weer een mooie, toekomstgerichte klus opgeleverd in de ‘winter’, terwijl het werk op de tuinderij nog beperkt was. Het ontwerp hiervoor is in januari gemaakt, ik ben 10 februari gestart met de aanleg en heb inmiddels de nodige klussen tussendoor gedaan (groenten voorzaaien en opkweken, maaien, hakselen, nieuw stuk grond ontginnen, bedden maken, vergunning aanvraag bij de gemeente, hierover later meer op dit blog). 14 Maart is de klus opgeleverd! Dit was echter alleen nog maar de hoofdleiding. De verschillende irrigatie systemen voor het beregenen van plantgoed en groenten kunnen nu aangelegd worden (zodra dit noodzakelijk wordt). En daarna weer verder met de opvang van hemelwater 🤗🌦️🌈 en het aansluiten hiervan op de hoofdleiding.
Wordt dus sowieso weer vervolgd!