Eerste plantgoed 🌱 opkweken in kweekkas

Zoals we al schreven in het blog over het maken van de kweekkas waren we net op tijd hiermee om de eerste zaden te laten ontkiemen volgens het teeltplan. Direct na het realiseren van de kweekkas ben ik dan ook doorgegaan met het zaaien van de eerste groenten in de kweekkas. In dit blog het hele verhaal en alle foto’s.

Waarom voorzaaien?

In de natuur wordt zaad niet voorgezaaid en groeit dit rechtstreeks uit op de definitieve plek, zonder verdere ondersteuning. Voor een tuinderij die intensief eetbare groenten probeert te maken is dit een ander verhaal, zoals ook al even kort aangehaald in het blog over het maken van de kweekkas. Veel groente kan wel rechtstreeks gezaaid worden, zoals ook de spinazie die we rechtstreeks gezaaid hebben als eerste gewas dit seizoen, voor veel meer groenten is toch de voorkeur om dit in potjes of trays voor te zaaien in een beschermde en gecontroleerde omgeving. Omdat:

• Je daarmee eerder in het seizoen kan zaaien en dan ook eerder kan oogsten, wat het seizoen dus langer maakt;
• De plantjes die je in trays / potjes opkweekt hebben een voorsprong op concurrerende plantjes / zaad dat ter plekke en spontaan ontkiemd (“onkruid”);
• De kans op ontkieming zodanig vergroot (door de optimale omstandigheden te kunnen creëren) dat je een consistente teelt in de uiteindelijke groentebedden kan bereiken. Dit is van belang voor beperking van onkruid druk en maximalisatie van oogst / opbrengst;
• Je een (eerste) deel van de groei van planten op een heel klein en daarmee efficiënt oppervlak kan bewerkstelligen, wat het gebruik van groentebedden nog efficiënter maakt. De hoeven zodoende nooit ‘leeg’ te blijven en het ene gewas kan het andere dan direct opvolgen.

Kortom, op een intensieve tuinderij is voorzaaien onmisbaar. Met intensief wordt hier bedoeld het aantal planten / oogst per oppervlakte en natuurlijk niet het gebruik van chemie (dat doen we hier niet). Dat is ook nodig om zo weinig mogelijk ruimte nodig te hebben en zo veel mogelijk ruimte te kunnen gebruiken voor bio diversiteit / natuur.

De perfecte kweek trays!

Om dit voorzaaien en opkweken van plantgoed zo goed mogelijk te laten slagen hebben we niet alleen de kweekkas (met ‘vloerverwarming’ 😎) gerealiseerd, ook is geïnvesteerd in de perfecte kweek trays hiervoor.

En dit zijn ze dan:

Ik had deze trays al voorbij zien komen in een video van de ontwerper hiervan, Charles Dowding, een ‘market farmer’ die vooral ‘no-dig’ promoot en al zijn learnings deelt op youtube. (over no-dig later ongetwijfeld meer) Hij is ook een expert in het maken van eigen compost, iets dat hier op Onze Tiny Boerderij ook gaat gebeuren of al aan het gebeuren is (zie blog over compost maken). In het kort de voordelen van deze trays:

• De vorm vooral zorgt erover dat wortels niet gaan ronddraaien in de potjes, maar eerst naar beneden gaan en dan stoppen met groeien omdat ze lucht tegen komen. Zoals je ziet op het plaatje hierboven staan de trays op een verhoging waardoor de wortels door een groot gat in de bodem van de tray in de lucht terecht komen. Dit stopt de wortelgroei en die concentreert zich dan op zijwaartse wortels die door het profiel van deze potjes (zie plaatjes hieronder) dan ook weer naar beneden groeien. Zo krijg je een compacte wortelkluit die de hele pot beslaat en direct naar buiten zal groeien zodra het plantje uitgeplant wordt op de definitieve locatie;
• De trays zijn gemaakt van 100% gerecycled ♻️ plastic (de bakken eronder niet, vermoed ik helaas, omdat deze niet zwart zijn) en de trays zijn 100% recyclebaar;
• Deze trays zijn dus van hardplastic en zouden zodoende een leven lang mee moeten kunnen gaan (zie ook foto hieronder);
• De trays zijn ook allen in diepe varianten beschikbaar (zoals de meeste op de foto boven te zien), waardoor de ontkiemde plantjes behoorlijk lang in de tray kunnen blijven groeien en daarmee zo optimaal mogelijk van de ruimte en zo efficiënt mogelijk van de tijd gebruik gemaakt kan worden (oftewel: zodat ik niet telkens moet uitplanten omdat ik anders te laat zou zijn 😉).

Gelukkig zijn deze trays inmiddels in Nederland verkrijgbaar! 🙏 Dank @ The Farm Dream hiervoor, ook voor het filmpje dat jullie hebben gemaakt met uitleg waarom deze trays zo goed zijn, zie hier.

Opkweekmedium maken

Vervolgens is het tijd om de trays te vullen met het medium waar de zaden in zullen gaan kiemen, oftewel ‘zaai en stekgrond’. Mede geïnspireerd door diezelfde Charles Dowding maak ik die zaai- en stekgrond het liefst zelf. Hier wordt vaak turf voor gebruikt, wat niet echt een super duurzame methode is… Via turfvrij.nl (ook weer getipt door onze buurman 🙏 en daarop meer info waarom turfvrije potgrond zo belangrijk is) kwam ik bij plantaardige moestuinmix terecht, waar uiteindelijk ‘hernieuwbaar veen’ ik bleek te zitten… Wat dat is heb ik aan de producent gevraagd, vooralsnog zonder antwoord. Er gaan meer ingrediënten in die zaai- en stekgrond, hierbij het recept:

Oftewel, de volgende ingrediënten met de werking ervan erbij:

1. Moestuinmix / potgrond: dit is luchtige ‘grond’ die goed water vasthoud en voedingstoffen bevat voor de eerste groei fase na ontkieming;
2. Compost: zelfde werking als moestuinmix, voedingstoffen en goed water kunnen vasthouden;
3. Bladcompost: voedingsstoffen en microbiologie / schimmels die helpen bij een sterke eerste groei;
4. Tuingrond: gewoon een handje ‘aarde’ van eigen erf, deze bevat al de nodige ‘lokale’ microbiologie die in het kweekmedium verder zal groeien en vanaf dag 1 de plant helpt met opname van voeding;
5. Lava gruis: dit is gemalen gesteente uit mineraal rijk gebergte (zoals de Eifel). Dit zit boordevol met mineralen en spoorelementen en zelfs het nodige calcium voor het reguleren van de pH. Gesteente afgraven en malen klinkt niet duurzaam, dat is het ook niet helemaal, echter komt dit het dichtst in de buurt bij het proces waarmee onze huidige gronden zijn gevormd, namelijk gesteente dat door weersinvloeden (regen, vorst, wind) verweert en afbreekt en daarmee mineralen voor alles wat groeit verzorgt;
6. Vermiculiet: dit houdt water super goed vast en is zeer lichtgewicht, wat het kweekmedium ook luchtig maakt (wortels hebben water, lucht en voedingstoffen nodig). Weliswaar een ‘natuurlijk’ product, maar wel in grote mijnen gewonnen en onder hoge druk en met veel hitte bewerkt om, als een soort popcorn, luchtig te maken. Dus ook niet super duurzaam.

Het recept:

Kortom: alles bij elkaar, mixen en klaar!

Kweektrays vullen en opwarmen

Hiermee konden de kweektrays gevuld worden om klaar te maken voor de eerste zaai ronde:

Zaden voorweken 🍵

Tegelijkertijd konden de zaden geweekt gaan worden, zodat deze beter zouden ontkiemen. Geïnspireerd door biodynamische teelt heb ik dit in kamillethee gedaan. Dat wil zeggen, de erwten en kapucijners zijn 36 uur lang in kamillethee geweekt, de tuinboon 2 uur in compost thee:

Eerst heb ik het nodige zaad afgewogen, vandaar de weegschaal.

Zaaien!!

Na het weken eindelijk tijd om te zaaien, nog op tijd volgens het teeltplan ook 😎. Dankzij de grondverwarming in de kas was de zaai- & stekgrond net genoeg opgewarmd om het zaad erin te doen. Terwijl het buiten 3 graden vroor, wat de temperatuur in de kweektrays 4 graden boven 0. Volgens de specificaties van de grondverwarming zou inderdaad de wortelzone zo’n 10 graden boven de buitentemperatuur gehouden kunnen worden. Met een minimale ontkiem temperatuur van 4 graden voor erwten bleek dit dus net afdoende…

Gaatjes maken in de zaai- & stekgrond met de vingers 🖐️ en vervolgens zaad erin:

Klaar met zaaien van de eerste ronde! In dit geval dus Erwt (11x 28 potjes), Capucijner (3x 40 potjes) en Tuinboon (ook 3x 40 potjes), allemaal volgens teeltplan!

En de kweekkas bleek diezelfde dag ook nog zijn werking te laten zien: het was een zonnige dag waarbij het buiten max 4 graden Celcius werd en in de kas maar liefst +20 graden! En dus ook de hele dag 🌞 in de kas (al is dat voor deze zaden voor het ontkiemen niet nodig.) De kas is niet geïsoleerd, dus deze houdt ’s nachts deze warmte nauwelijks vast, dan helpt de bodemverwarming dus om net boven de minimale ontkiem temperatuur te blijven.

Learnings 🧑‍🎓

Op deze schaal en onder deze omstandigheden heb ik niet eerder zelf plantgoed gemaakt 🌱 En zo heb ik weer het nodige geleerd dat ik hierbij graag deel:

• Als iets als turfvrij wordt verkocht, hoeft dit nog niet te betekenen dat er geen veen in zit…
• De mix die ik zelf heb gemaakt bleek nogal grof te zijn, zoals ook op de foto’s te zien is. Dit is niet optimaal voor ontkieming, met de kans dat niet al het zaad opkomt. Ik zal een andere verhouding gaan proberen (waarschijnlijk meer van die compost omdat die heel fijn is) en/of de uiteindelijke mix gaan zeven;
• Mogelijk dat die potgrond te zuur is voor goede ontkieming… we gaan het meemaken en zien op basis van de daadwerkelijke ontkieming! (later meer dus)
• Ik heb ook een nieuw woord geleerd: “oppotzels”, zoals Cindy de stekjes / het plantgoed / de zaailingen noemt 😉😍
• De kosten om goed plantgoed te maken. Zo kost de elektrische verwarming in het verbruik alleen al € 40,- per maand (als deze permanent aan zou staan)… dat is nog altijd beter dan een gasgestookte kas en met de ongevraagde subsidie van de overheid door het prijsplafond ook nog eens deels betaald door ieders kinderen… Hopelijk is die verwarming binnenkort dus niet meer nodig en gelukkig zit deze op een thermostaat om dit verbruik alsnog minimaal te houden!
• Hoe nuttig een teeltplan is! Ik verwijs hier in deze blogs continu naar, misschien zelfs tot vervelens toe (sorry daarvoor dan dus, je kan ook alleen plaatjes kijken 😉) en dat is niet zonder reden. Dit plan zorgt ervoor dat ik maar 1x (in het seizoen) een grote puzzel en planning hoef te maken, die me verder gedurende het hele seizoen helpt: ik weet precies wanneer ik wat moet zaaien en ook in welke hoeveelheden. Hier hoef ik dus niet telkens (opnieuw) over na te denken. Dit is zowel efficiënt als rustgevend 🧘, wat best fijn gaat zijn als het seizoen in volle vaart is (binnenkort…)

Dit blog is mede bedoeld om dit leerproces te delen. Mocht je dat wat veel tekst vinden, zie dan dus alleen de plaatjes!

Vervolg

En nu met de vingers gekruist 🤞 wachten op ontkieming! Daarover later meer… (jullie hebben sowieso een update tegoed over het eerste bed dat al een paar weken eerder ingezaaid is) We gaan in ieder geval verder leren of de investeringen in kweek ondersteuning (kas, verwarming, trays) gaan werken. Tot snel dus weer! 👋🌞